Democratisch onderwijs:
wat is het en waar komt het vandaan?
Democratisch onderwijs wordt wereldwijd ingezet en bij deze vorm van onderwijs krijgen leerlingen in bepaalde mate beslissingsbevoegdheid in de organisatie van hun eigen leren en van hun eigen school.
Tijdens het IDEC (International Democratic Education Conference) in 2005 is bepaald, dat bij democratisch onderwijs leerlingen het recht hebben om 'individueel te beslissen hoe, wanneer, wat, waar en met wie ze leren' en 'leerlingen mogen deelnemen aan de besluitvorming van de school' (IDEC, 2005). Vervolgens zijn deze uitgangspunten deels aangepast door het EUDEC (European Democratic Education Community) tot de kortere punten: 'zelfgestuurd leren' en 'een leergemeenschap op basis van gelijkheid en wederzijds respect' (EUDEC, 2015).
Op 1 mei 2018 waren er 15 democratische scholen met ruim 800 leerlingen in Nederland, inmiddels hebben 20 scholen zich aangemeld als democratische scholen. Deze scholen zijn goedgekeurd door de onderwijsinspectie (Schuijt, 2018 en democratischescholen.nl, 2019). In Europa en zelfs wereldwijd zijn er meerdere democratische scholen te vinden (zie de afbeelding).
Eén van de grondbeginselen van democratisch onderwijs is, dat kinderen zelf het beste weten wat goed voor hen is. Het doel van onderwijs is vervolgens om de kinderen middelen te bieden waarmee ze kunnen ontdekken wat hun interesses zijn en hoe ze problemen binnen een groep kunnen oplossen (EUDEC, 2015).
Het democratische onderwijs kan bestempeld worden als een vorm van 'progressive education'. Hierbij staat centraal dat kinderen van nature actief en nieuwsgierig zijn. Ze zijn gericht op het ontdekken van de wereld en ze zijn leergierig. Daarnaast leren de kinderen door samenwerkend te leren in levensechte situaties. De school wordt beschouwd als een mini-maatschappij. Kinderen gaan problemen oplossen, leren kritisch na te denken en mogen dit doen aan de hand van individuele doelen in een eigen tempo met een eigen aanpak.
De vorm van dit onderwijs is zeker progressief, maar de ideeën zijn al een stuk ouder. Deze beweging grijpt dan ook terug op onder andere ideeën van filosofen Jean-Jaques Rousseau en John Dewey. Rousseau noemt dat een kind, boven alles, mens moet worden. Het kind zal dan vanzelf zijn weg vinden in de maatschappij. Hierbij zijn geen scholen of boeken nodig, aangezien die de nieuwsgierigheid te niet doen en het kind dan kan leren wat de gevolgen zijn van het eigen gedrag. Dewey sluit zich hierbij aan en noemt dat het doel van onderwijs is 'het je eigen maken van oplossingsmethoden'. Door ervaringen op te doen, leert het kind en wordt het uiteindelijk volwassen. Zodoende moet een school de cultuur of de maatschappij in vereenvoudigde vorm aanbieden zodat het kind zelf kan ontdekken hoe de wereld werkt.
Naast het democratische onderwijs zijn er ook andere vormen van onderwijs, die deze ideeën toepassen, zoals: Montessori, Dalton, Jenaplan, Vrije school en de Sudbury School (Le Coultre, 2019).
Leerlingen van 2 tot 22 jaar gaan samen naar school op een democratische school. Er wordt niet gewerkt met een vast curriculum, zodat leerlingen hun persoonlijke verantwoordelijkheid oppakken. De leerlingen mogen dus zelf bepalen hoe ze hun schooltijd doorbrengen, welke interesses ze nastreven en hoe ze zich willen voorbereiden op hun latere leven. De leerlingen leren voor zichzelf te zorgen, voor zichzelf na te denken en voor zichzelf keuzes te maken. En ja, dat kunnen ze.
Het leren kan plaatsvinden in de klas, zoals in het regulier onderwijs, maar het kan ook in het bos, tijdens vrijwilligerswerk, bij een project, via internet, door het spelen van spelletjes en ga zo door. Op democratische scholen is intrinsieke motivatie heel belangrijk. Leerlingen schrijven zichzelf in voor activiteiten en vervullen ook verschillende taken binnen de school.
Democratische scholen weerspiegelen de maatschappij, doordat de leerlingen beslissingsbevoegdheden hebben. Deze worden ingezet tijdens schoolvergaderingen. Leerlingen en docenten kunnen bij elkaar zitten als gelijken om over school regels, curricula, projecten, in sommige gevallen over het inhuren van personeel of zelfs over begrotingszaken te discussiëren en te stemmen.
Democratisch onderwijs levert ruimdenkende jongeren op, die kritisch nadenken, deel kunnen nemen aan de maatschappij, kunnen luisteren naar anderen, weten hoe ze hun eigen mening kunnen uiten, zichzelf hebben leren kennen, weten wat hun krachten en talenten zijn en weten hoe ze die kunnen inzetten.
Meer informatie over democratisch onderwijs? Bezoek de volgende websites:
- www.democratischescholen.nl
- www.devrijeruimte.org
- www.deruimtesoest.nl
- https://democraticeducation.org/index.php/features/what-is-democratic-education/
- https://www.eudec.org/
- https://www.yesmagazine.org/happiness/what-is-democratic-education
En bekijk onderstaande video.
Ga naar volgende pagina